|
هفتاد دريچه به گستره‌ی ِ فرهنگ، ادب، هنر و
زندگی‌ی ِ فردی و اجتماعی‌ی ِ ایرانیان در
روزگاران ِ كهن
استاد جليل دوستخواه
با اندوه و دریغ ِ بسیار باید بپذیریم كه
ما ایرانیان، در كار ِ نگاهبانی از مُرده‌ریگ ِ
گذشتگان‌مان و ثبت و ضبط ِ جُزء به جُزء ِ
كُنِش‌های ِ فردی و اجتماعی‌ی ِ آنان – كه
می‌توانست رهنمون ِ روشنگر ِ ما به هزارتوی ِ
زمان‌های ِ سپری‌شده و بازْنگشتنی باشد – كوتاهی‌ی
نابخشودنی كرده‌ایم و این خویشْ‌كاری‌ی ِ بایسته‌ی
ِ فرهنگی و ملّی در ذهن و ضمیر ِ ما نهادینه
نشده‌است.
برآیند ِ این بی‌پروایی و نا خویشْ‌كاری،
همین‌ست كه ما از فرارَوَند ِ زندگی‌ی ِ
پیشینیان‌مان – نه تنها در هزاره‌ها و سده‌های
دور، بلكه در دوره‌های ِ تاریخی‌ی ِ نزدیك‌تر و
حتا معاصر– آگاهی‌های ِ چندان دقیق و درست و
پذیرفتنی نداریم و همواره آسانْ‌گیرانه، به
كلّی‌گویی‌های ِ مبهم، خُرسندبوده و سرگرم
مانده‌ایم!
بی‌سبب نیست كه دانشمند ِ تاریخْ‌نگار ِ
روزگارمان دكتر پرویز رجبی، عنوان ِ دو مجموعه‌ی
ِ بزرگ ِ پژوهش‌های ِ تاریخی‌ی ِ خود را هزاره‌های
ِ گمْ‌شده و سده‌های ِ گمْ‌شده گذاشته‌است.
درنتیجه‌ی ِ همینِ اهمال ِ گذشتگان و
اكنونیان، همواره ناگزیربوده‌ایم و هستیم كه جای
خالی‌ی ِ گزارش های بومی و درونْ‌خانگی را با
برداشت‌های ِ جسته‌گریخته و نارسا – و گاه حتا
غرضْ‌آلود ِ – جُزْایرانیان
پُركنیم. جدا از آنچه پژوهندگان و مترجمان ِ
ایرانی‌ی ِ سده‌های ِ دور ِ پیش و پس از اسلام، در
این زمینه كرده‌اند – و ما هنوز هم كم و بیش از
آنها برخورداریم – از دو سده‌ی ِ پیش بدین سو،
شماری از اهل ِ فرهنگ به كار ِ ترجمه و انتقال ِ
داده‌های ِ پژوهش‌های ِ جُزْایرانی درباره‌ی ِ
ایران و ایرانیان به زبان ِ فارسی و گستره‌ی ِ
فرهنگ ِ ایرانی، سرگرم بوده‌اند و هستند. بررسی و
نقد و ارزیابی‌ی ِ درونْ‌مایه‌ی ِ یكایك ِ این
كارها، همانا فرصت ِ ویژه‌ای می‌خواهد.
یكی از تازه‌ترین و فرهیخته‌ترین كارها در
این زمینه، ایرانیات در كتاب ِ بزم ِ فرزانگان،
نوشته‌ی ِ آثِنایس، دانشْ‌ور و پژوهنده‌ی ِ
یونانی‌ی ِ سده‌ی ِ دوم ِ میلادی با برگردان و
یادداشت‌های ِ دكتر جلال خالقی مطلق است كه در سال
١٣٨٦ از سوی ِ مركز ِ دایرةالمعارف ِ بزرگ ِ
اسلامی در تهران نشریافت.
این دفتر ِ لاغرْاندام (١٢٢ صفحه) – هم به
دلیل ِ انصافْ‌مَداری و بی‌طرفی‌ی ِ نسبی‌ی
نویسنده‌اشِ در مورد ِ ایرانیان و هم به
سبب ِ دقت و موی‌شكافی‌ی ِ گزارنده‌ی ِ دانشمندش –
در زمینه‌ی ِ موضوعی‌ی ِ خود، اثری مهمّ و كلیدی و
بازبُردی به‌شمارمی‌آید و گره ِ بسیاری از
چیستان‌های ِ فروبسته را می‌گشاید و به پرسش‌های ِ
از دیرگاهْ فراروی ِ درهای ِ بسته، معطّل‌مانده،
پاسخ ِ سزاوار و خُرسندكننده می‌دهد.
درونْ‌مایه‌ی ِ كتاب ِ آثِنایس، گفتمان‌های
گوناگونی در زمینه‌های ِ فرهنگی، فلسفی، تاریخی و
جامعه شناختی بوده كه گزارنده، هفتاد فقره‌ی ِ
وابسته به ایران را از میان ِ آنها برگزیده و
عنوان ِ ایرانیات بدان ها داده و از روی ِ
ترجمه‌ی ِ آلمانی‌ی ِ این اثر، به فارسی
برگردانده‌است. امّا برتری‌ی ِ چشمْ‌گیر ِ این
گزارش، نسبت به یك برگردان ِ ساده‌ی ِ متن، افزودن
ِ ٤٣ صفحه یادداشت (در ٣١٦ شماره) بر ٦٢ صفحه
گزارش‌های برگزیده از اثر ِ مؤلّف ِ یونانی، از
سوی ِ گزارنده است.
دكتر خالقی مطلق در این یادداشت‌ها، همه‌ی
ِ ابهام‌های ِ متن را روشن‌ْكرده و بر موردهای
نارسایی و نادرستی، انگشتْ‌گذاشته و جای‌گزین ِ
درست و پذیرفتنی‌ی ِ آنها را – در سنجش با
خاستْ‌گاه‌ها و پشتوانه‌های ِ معتبر ِ ایرانی و
جُزْایرانی – به دست داده‌است تا خواننده در
برخورد با متنی چُنین كهن و دور از فضای ِ
فرهنگی‌ی ِ این روزگار، سردرگم نشود و دچار ِ لغزش
و گرفتار ِ دُژْآگاهی نگردد.
ارزش ِ والای ِ دیگر ِ این یادداشت‌ها،
فراگیری‌ی ِ آنها بر شناختْ‌نامه‌ی ِ شمار ِ
زیادی از بزرگان ِ اندیشه و دانش و فلسفه و فرهنگ
ِ یونان است كه هیچ پژوهنده و جُستارگر در گستره‌ی
ِ فرهنگ ِ ایرانی و انسانی از آن بی‌نیازنیست.
انتشار این دفتر، در غیاب ِ بیشتر ِ
داده‌های ِ آن در خاستْ‌گاه‌های ِ محدود ِ ایرانی،
غنیمتی‌ست ارزنده برای همه‌ی ِ دوستْ‌داران ِ
فرهنگ ِ كهن ِ این مرز و بوم و باید آن را
ارجْ‌گزاشت و بر گزارنده‌ی ِ فرزانه و دلْ‌سوز ِ
آن، درود و آفرین گفت.
متن مربوط به "ایرانیات" در نوف:
http://www.noufe.com/persish/BarresiKetab/Matn/khaleghi-motlagh.htm
http://www.shahrzadnews.org/article.php5?id=1352
|
